Việt Nam từng phát hành tờ tiền giấy có trị giá 30 đồng, đây được coi là tờ tiền giấy đặc biệt ở cả Việt Nam và trên thế giới bởi nó được phát hành trái với quy tắc 1-2-5 về mệnh giá đồng tiền.
Về quy tắc 1-2-5
Thông thường trên thế giới, quy tắc chung của mệnh giá đồng tiền là 1-2-5 nghĩa là các tờ tiền sẽ có các mệnh giá như 10 đồng, 20 đồng, 50 đồng hay 10 ngàn đồng, 20 ngàn đồng, 50 ngàn đồng chứ không có các đơn vị tiền tệ khác trong dãy số từ 1 đến 9.
Lý do là ví nó liên quan đến các phép tính toán học cơ bản: 3 mệnh giá 1,2,5 có 2 mệnh giá lẻ và 1 mệnh giá chẵn cho ra các phép tính tối ưu nhất. Các mệnh giá này khi cộng trừ nhau trở nên đơn giản hơn so với việc dùng các tờ tiền có mệnh giá là 3,4,6,7,8,9.
Ngoài ra việc sử dụng quy tắc 1-2-5 sẽ góp phần giảm thiểu chi phí in tiền tiết kiệm ngân sách cho quốc gia so với việc phải in nhiều tờ tiền khác.
Tờ tiền 30 đồng duy nhất trong lịch sử Việt Nam
Tờ tiền giấy 30 đồng được phát hành lần đầu tiên vào năm 1981, đây được coi là một loại tiền giấy đặc biệt bởi trong khi cả thế giới đã áp dụng rộng rãi và công nhận sự hợp lý của quy tắc 1-2-5 thì Việt Nam vẫn cho tung ra tờ 30 đồng.
Từ lúc được phát hành ra thị trường, tờ tiền giấy 30 đồng đã cho thấy nhược điểm của nó, lúc đó người dân phải kẹp 3 tờ 30 đồng và 1 tờ 10 đồng để xếp thành 100 đồng mà không xếp được bằng nhau vì kích thước mỗi tờ tiền lại khác nhau.
Cho đến năm 1985 Ngân Hàng Nhà Nước tiếp tục phát hành tờ 30 đồng lần thứ 2. Lúc này, sau khi trải qua 5 năm sử dụng và nhiều người nhận thấy nhược điểm của tờ tiền 30 đồng lên tiếng phản đối. Tuy nhiên Tổng Giám Đốc Ngân Hàng Nhà Nước ngày đó là Tiến sĩ Nguyễn Duy Gia giải thích: Chúng ta đã tiêu loại tiền 30 đồng, còn bà con nào muốn cặp tròn thì dùng 3 loại 5+2+3=10.
Chính sự cố chấp này khiến tờ 30 đồng tiếp tục được phát hành lần 2 gây ra một sự lãng phí không hề nhẹ trong lịch sử tiền tệ.
Sau đó Ngân hàng Nhà nước đã phải thu hồi tờ giấy bạc 30 đồng chỉ sau một thời gian lưu hành ngắn ngủi. Không một ai chịu trách nhiệm về sự lãng phí, thiếu nghiên cứu để in ra loại tiền 30 đồng, không phù hợp trong lưu thông tiền tệ này.
Việt Nam không phải là nước duy nhất từng phát hành mệnh giá 3.
Không phải chỉ riêng Việt Nam, Malaysia, Hoa Kỳ và Canada từng phát hành tờ tiền có mệnh giá 3 đồng khi quy tắc 1-2-5 chưa được phổ biến rộng rãi.
Đồng xu 3 dollars của mỹ từng được phát hành vào những năm 1854, đến nay không mấy ai biết về đồng tiền này.
Đồng 30 Ringgit được phát hành vào những năm 1959 của Malaysia.
Đồng tiền xu 30 đồng của Canada đến nay vẫn được lưu hành.
