Những cái tên: Bà Chiểu, Bà Hạt, Bà Hom, Bà Điểm, Bà Quẹo đều trở nên thân thuộc với những người con Sài Gòn, và đây cũng được cho là tên của 5 người vợ vị tướng Lãnh Binh Thăng. Chợ cầu Ông Lãnh ở Quận 1, chợ Bà Hạt ở Quận 10, chợ Bà Quẹo ở Tân Bình, chợ Bà Chiểu ở Bình Thạnh và sau cùng là chợ Bà Điểm ở Hóc Môn đều là những địa danh nổi tiếng của Sài Gòn với hàng chục năm lịch sử, gắn liền với bao thế hệ người Sài Gòn. Tuy ở những địa điểm khác nhau, thậm chí của những nơi đã bị đổi tên nhưng với người bản địa của vùng đất này thì chỉ cần hỏi ai cũng rành rọt mười mươi các địa danh.
Theo học giả Trương Vĩnh Ký – Một trong 18 nhà bác học thế giới thế kỷ XIX cho rằng: Ông Lãnh là vị lãnh binh tên Nguyễn Ngọc Thăng (1798 – 1866) là một võ tướng nhà Nguyễn, thuộc thế hệ tham gia chiến đấu chống Pháp đầu tiên của Bến Tre và Nam Kỳ. Do ông từng giữ chức Lĩnh binh, nên dân gian vẫn thường gọi ông là Lĩnh Binh Thăng. Ngoài ra, ông còn được Chủ Tướng Trương Định phong cho chức Bình Tây Phó Nguyên Soái Thứ Hai. Ông đã từng tham gia vào các trận đánh và đóng quân ở đồn Cây Mai – Thủ Thiêm với những vùng phụ cận khi quân Pháp chiếm lấy thành Gia Định. Ông nổi tiếng với chiến dịch Mù U khi gây ra những tổn thất nặng nề cho quân địch, về sau ông còn phối hợp với nghĩa quân của ông Trương Định ở Gò Vấp để tiếp tục chống Pháp. Còn về 5 người phụ nữ được lấy tên để đặt cho 5 ngôi chợ ở Sài Gòn được cho là 5 người vợ của ông.
Bài viết hay
Từ xưa, những viên quan triều đình tam thê tứ thiếp là chuyện thường tình, và họ cũng thường áp dụng phương pháp kinh tế tự túc nên vị lãnh binh này đã lập ra 5 khu chợ khác nhau và giao cho mỗi bà cai quản. Việc này với mục đích kinh tế, ngoài ra còn để hạn chế thời gian các bà đụng mặt với nhau.
Vào ngày 27 tháng 6 năm 1866 (tức ngày Rằm tháng 5 năm Bính Dần), trong lúc đang chỉ huy nghĩa quân đánh nhau với đối phương ở hữu ngạn sông Soài Rạp, ông bị trúng đạn, tử thương. Lợi dụng đêm tối, các thuộc hạ trung thành đã dùng ghe đưa thi hài ông về Mỹ Lồng (nay là xã Mỹ Thạnh, huyện Giồng Trôm) để an táng ông. Và hiện tại, ông cũng được thờ cùng với vị Thành Hoàng và đức Trần Hưng Đạo ở Đình Nhơn Hòa tọa tại đường Cô Giang (Quận 1, Sài Gòn). Ngôi đình ấy gần cầu và một ngôi chợ cũng mang tên ông, ngoài ra tên của ông cũng được đặt cho một con đường ở quận 11.
Về cây cầu mang tên Ông Lãnh được cho là do Lãnh binh Thăng xây dựng trong lúc đóng quân, ban đầu cầu được làm bằng gỗ, đến năm 1929 thì được người Pháp xây dựng lại bằng xi măng. Về cây cầu mang tên Ông Lãnh được cho là do Lãnh binh Thăng xây dựng trong lúc đóng quân, ban đầu cầu được làm bằng gỗ, đến năm 1929 thì được người Pháp xây dựng lại bằng xi măng. Năm 1885, học giả Trương Vĩnh Ký đã viết rằng: “Chiếc cầu gỗ do ông Lãnh binh ở gần đó cho bắc qua, chắc là ông Lãnh binh Thăng này, chớ không phải ai khác”. Thoạt đầu, cây cầu này chỉ bắc qua một con rạch nhỏ, nhưng sau đó rạch bị lấp, còn cây cầu mới được mở rộng nối dài từ Bến Chương Dương (Quận 1) sang đến Bến Vân Đồn (Quận 4).
Năm 1874, ở khu vực lại được xây dựng nên một khu chợ mang tên ông – Chợ cầu Ông Lãnh. Ở nơi này, thường xuyên có tàu ghe di chuyển từ miền Tây dọc theo sông Sài Gòn để vào kênh Tàu Hủ buôn bán. Đến năm 1971 thì chợ gặp phải trận hỏa hoạn lớn nên bị thiêu rụi gần như toàn bộ khu chợ, sau đó mới dần dần được phục hồi lại. Những tồn tại được khoảng 28 năm thì chợ lại gặp hỏa hoạn, thiêu rụi hơn 200 ngôi nhà, khiến cho các tiểu thương lo sợ nên dần chuyển sang nơi khác để buôn bán. Cũng từ đây mà chợ cầu Ông Lãnh dần thu nhỏ quy mô, ngày nay chợ cầu Ông Lãnh ở đường Nguyễn Thái Học (Quận 1) vẫn còn hoạt động nhưng rất nhỏ.
Trong những khu chợ mà ông Lãnh xây dựng cho các bà vợ thì chợ Bà Chiểu là một trong những khu chợ lâu đời ở Sài Gòn. Ban đầu chỉ là một chợ chồm hổm, phải đến tận năm 1942 mới được xây dựng lại trên khuôn viên rộng gần 8.500 m2 ở khu trung tâm quận Bình Thạnh. Đến năm 1987 lại được nâng cấp lên, ngày nay thì chợ đã có khoảng 800 hộ với hơn 40 loại mặt hàng.
Khu chợ nổi tiếng thứ hai cũng là cái tên gắn liền với nhiều địa danh của Sài Gòn là Bà Điểm. Chợ thuộc xã Bà Điểm huyện Hóc Môn – Nơi này nổi tiếng với 18 thôn vườn trầu. Theo học giả Trương Vĩnh Ký thì chợ Bà Điểm bán rất nhiều mặt hàng nhưng nổi tiếng nhất phải kể đến trầu cau với độ ngon nức tiếng do trồng ngay trong vùng.
Trong năm khu chợ thì phải nhắc đến chợ Bà Quẹo khi bị đổi tên thành chợ Võ Thành Trang năm 1978, nằm trên đường Trường Chinh (Quận Tân Bình). Dù đã bị đổi tên khác, nhưng người nơi đây vẫn quen thuộc với cái tên chợ “Bà Quẹo”.
Tuy nhiên lại có sự tranh cãi nảy ra, khi trong quyển sách “Sài Gòn năm xưa” của học giả Vương Hồng Sển lại thận trọng khi cho rằng “Ông Lãnh” và 5 bà kia là “vợ chồng”. Bởi theo nhận định của ông thì Bà Hạt, Bà Điểm, Bà Chiểu – có thể là những người phụ nữ đầu tiên buôn bán tại các chợ nên người ta đã lấy tên các bà để đặt cho khu chợ. Giống như chợ Bà Hoa ở khu Ngã tư Bảy Hiền (Quận Tân Bình), bà tên Hoa đã hiến đất xây chợ và cũng là người đầu tiên buôn bán ở đó nên người ta đã lấy tên bà đặt cho ngôi chợ.
Còn về Bà Hom thì lại được lý giải rằng: trong một quyển sách chép lại rằng Bàu Hom (bàu ngâm hom tre) nhưng lại bị nói chệch lại thành ra Bà Hom. Và Bà Quẹo cũng như thế, đáng lý ra phải là Bờ Quẹo hoặc Bàu Quẹo do khúc này có một cua quẹo rất rõ ràng.
Bên cạnh đó, ở Sài Gòn cũng có rất nhiều địa danh được gắn với tên người như ở khu vực quận Bình Thạnh có cầu, chợ và kênh mang tên Thị Nghè. Người ta nói rằng, người này tên thật là Nguyễn Thị Khánh – con gái của quan khâm sai Nguyễn Cửu Vân. Trong quyển “Gia Định thành thông chí” của tác giả Trịnh Hoài Đức có viết rằng: “….do có chồng là thư ký mỗ, nên người đương thời gọi là Thị Nghè. Do bà khai hoang đất ở, bắc cầu để tiện việc đi lại, nên dân gọi là kênh, cầu Thị Nghè”. Ngoài ra, thành phố cũng có thêm rất nhiều cái tên được đính kèm với từ ông – bà khác như Ông Tố, Ông Bổn, Bà Lài, Bà Tàng, Bà Chiêm…
